Η Σελήνη απομακρύνεται σταδιακά από τη Γη – Ποιες είναι οι συνέπειες αυτής της αργής απομάκρυνσης και τι εξηγούν οι αστρονόμοι

Η Σελήνη απομακρύνεται: Ένας αργός αποχαιρετισμός που διαρκεί δισεκατομμύρια χρόνια

Παρότι η Σελήνη δεν ακολουθεί μια τέλεια κυκλική τροχιά γύρω από τη Γη — με αποτέλεσμα να πλησιάζει και να απομακρύνεται έως και 20.000 χιλιόμετρα μέσα σε έναν μήνα — η μακροπρόθεσμη τάση είναι ξεκάθαρη: η απόστασή της αυξάνεται.

Ο πιστός συνοδοιπόρος της Γης στον νυχτερινό ουρανό απομακρύνεται αργά αλλά σταθερά. Αν και αυτή η κίνηση είναι τόσο ανεπαίσθητη που δεν γίνεται αντιληπτή, τα ακριβή επιστημονικά δεδομένα δεν αφήνουν περιθώριο αμφιβολίας: κάθε χρόνο, η Σελήνη απομακρύνεται κατά περίπου 3,8 εκατοστά. Ίσως αυτό να μοιάζει ελάχιστο σε σχέση με τα 384.000 χιλιόμετρα που μας χωρίζουν, όμως πίσω από αυτή την αλλαγή βρίσκονται σύνθετες φυσικές διεργασίες που δρουν ασταμάτητα εδώ και δισεκατομμύρια χρόνια.

Για να κατανοήσουμε αυτό το φαινόμενο, πρέπει να εξετάσουμε τις παλίρροιες και τη δυναμική της βαρυτικής έλξης. Οι αστρονόμοι επιβεβαιώνουν την απομάκρυνση της Σελήνης μέσω λέιζερ που αντανακλώνται σε ειδικούς καθρέφτες στην επιφάνειά της — απομεινάρια αποστολών που έχουν φτάσει εκεί. Ο χρόνος που χρειάζεται το φως για να επιστρέψει αποκαλύπτει με ακρίβεια την αυξανόμενη απόσταση.

Η βασική αιτία πίσω από αυτή την απομάκρυνση είναι οι παλιρροϊκές δυνάμεις. Η βαρυτική επιρροή της Σελήνης δεν είναι ομοιόμορφη: είναι ισχυρότερη στην πλευρά της Γης που την αντικρίζει και ασθενέστερη στην απέναντι. Αυτό προκαλεί δύο «φουσκώματα» στους ωκεανούς — ένα προς τη Σελήνη και ένα στην αντίθετη πλευρά. Καθώς η Γη περιστρέφεται, οι παλιρροϊκοί αυτοί όγκοι μετακινούνται, δημιουργώντας αλλαγές στη στάθμη της θάλασσας που μπορεί να φτάσουν έως και ενάμιση μέτρο, όπως π.χ. σε περιοχές όπως η Νέα Υόρκη ή το Λος Άντζελες.

Ωστόσο, αυτοί οι υδάτινοι όγκοι δεν ακολουθούν τη Σελήνη κατά γράμμα — προηγούνται ελαφρώς, λόγω της τριβής που προκαλείται από την περιστροφή της Γης. Αυτή η μικρή χρονική απόκλιση έχει μεγάλα αποτελέσματα. Η Σελήνη τραβιέται ελαφρώς προς τα εμπρός στην τροχιά της, αποκτώντας επιπλέον ενέργεια και οδηγούμενη σταδιακά μακρύτερα από τη Γη — σαν μια σφαίρα που αποκτά μεγαλύτερη τροχιά αν της δοθεί επιπλέον ώθηση.

Η ανταλλαγή ενέργειας έχει όμως και ένα κόστος για τη Γη: η δική της περιστροφή επιβραδύνεται σταδιακά. Αυτό σημαίνει ότι οι ημέρες μας γίνονται λίγο-λίγο μεγαλύτερες. Για παράδειγμα, πριν από 70 εκατομμύρια χρόνια, μια ημέρα διαρκούσε περίπου 23,5 ώρες — όπως μας δείχνουν οι ραβδώσεις ανάπτυξης σε απολιθωμένα κοχύλια. Αν πάμε ακόμη πιο πίσω, στην αρχή της ύπαρξης της Σελήνης, οι ημέρες ήταν ακόμα πιο σύντομες και το φεγγάρι φαινόταν τεράστιο στον ουρανό.

Η Σελήνη γεννήθηκε από μια βίαιη σύγκρουση της νεαρής Γης με ένα ουράνιο σώμα στο μέγεθος του Άρη. Από τα συντρίμμια αυτής της κοσμικής καταστροφής σχηματίστηκε η Σελήνη, η οποία στην αρχή βρισκόταν πολύ πιο κοντά μας. Από τότε, οι παλιρροϊκές δυνάμεις την ωθούν διαρκώς προς τα έξω.

Αν αναρωτηθούμε πόσο μας επηρεάζει αυτό σήμερα, η απάντηση είναι: ελάχιστα. Η διαδικασία είναι τόσο αργή που δεν έχει πρακτικό αντίκτυπο στην καθημερινότητά μας. Οι παλίρροιες θα συνεχίσουν να υπάρχουν, οι ημέρες θα εξακολουθούν να διαρκούν περίπου 24 ώρες και οι ηλιακές εκλείψεις θα συνεχίσουν να μας εντυπωσιάζουν — τουλάχιστον για εκατομμύρια χρόνια ακόμα. Όμως στο πολύ μακρινό μέλλον, καθώς η Σελήνη θα απομακρύνεται, οι ολικές εκλείψεις θα γίνονται σπανιότερες, αφού ο δίσκος της Σελήνης θα φαίνεται μικρότερος από τον Ήλιο.

Αν το σύστημα Γης-Σελήνης αφεθεί να εξελιχθεί απρόσκοπτα για δισεκατομμύρια χρόνια, είναι πιθανό κάποτε να “κλειδώσουν” παλιρροϊκά μεταξύ τους — όπως ήδη συμβαίνει με τη Σελήνη, που δείχνει πάντα την ίδια πλευρά στη Γη. Σε εκείνη τη φάση, και η Γη θα περιστρέφεται μία φορά κάθε μήνα, προβάλλοντας πάντα την ίδια της πλευρά προς τη Σελήνη. Τότε, η απομάκρυνση θα σταματήσει.

Ωστόσο, δύο κοσμικά γεγονότα αναμένεται να προηγηθούν αυτής της εξέλιξης. Σε περίπου ένα δισεκατομμύριο χρόνια, ο Ήλιος θα γίνει τόσο φωτεινός και θερμός που οι ωκεανοί της Γης θα εξατμιστούν, καταργώντας το παλιρροϊκό φαινόμενο. Και σε ακόμα πιο μακρινό μέλλον, ο Ήλιος θα μετατραπεί σε κόκκινο γίγαντα, πιθανόν καταστρέφοντας τόσο τη Γη όσο και τη Σελήνη.

Αυτός ο αργός, αθέατος χορός μεταξύ Γης και Σελήνης είναι μια υπενθύμιση της ισχύος των φυσικών νόμων που διαμορφώνουν το σύμπαν αλλά και την καθημερινότητά μας. Κάθε κύμα που σκάει στην ακτή είναι μια απόδειξη αυτής της αλληλεπίδρασης — ένας παλμός που σπρώχνει τη Σελήνη λίγο πιο μακριά. Η ικανότητά μας να μετράμε με τέτοια ακρίβεια αυτή την κίνηση μαρτυρά όχι μόνο τα επιτεύγματα της επιστήμης, αλλά και τη λεπτή ισορροπία του κόσμου που κατοικούμε.

Η Σελήνη θα συνεχίσει να μας εμπνέει, να φωτίζει τη νύχτα και να τροφοδοτεί την τέχνη και την επιστήμη μας. Κι εμείς, γνωρίζοντας πια ότι απομακρύνεται λίγο-λίγο κάθε χρόνο, μπορούμε να την κοιτάμε με νέο βλέμμα — ως μια ήσυχη υπενθύμιση της κοσμικής ιστορίας που ξεκίνησε με μια τρομακτική σύγκρουση και θα καταλήξει, πολύ αργότερα, στο σβήσιμο του Ήλιου.

πηγή iefimerida/επιμέλεια Π&Π