Ο Έρωτας στα χρόνια της τεχνολογίας

Ο Έρωτας στα χρόνια της τεχνολογίας

Από τον πρόλογο του βιβλίου O Γκάτζετ-Eros
Συγγραφέας: Μάρω Μπέλλου
Εκδόσεις: Σιδέρη 

Στο πέρασμα του χρόνου εμφανίζονται οι «Μετασχηματισμοί στην εμπειρία των σχέσεων». Με την πτώση της πατριαρχίας, αλλάζουν και τα ήθη της κοινωνίας. Στο παρελθόν κανείς δεν χρειαζόταν να αναρωτηθεί για τον ρόλο του στην κοινωνία. Καθένας, είτε άντρας είτε γυναίκα, αναλάμβανε τον ρόλο του ανάλογα με το γενετήσιο φύλο του. Ο άντρας ήταν ο κουβαλητής και η γυναίκα η νοικοκυρά. Η πατριαρχία τοποθετούσε τους ανθρώπους σε αυτά τα δύο καλούπια και όποιος παρέκκλινε από αυτά βρισκόταν στο περιθώριο της κοινωνίας. Το ένα φύλο εδώ είναι ό,τι δεν είναι το άλλο και γι’ αυτό στο παρελθόν συμπλήρωνε το ένα το άλλο. Σήμερα, που η πατριαρχία πνέει τα λοίσθιά της, τα δύο καλούπια του αρσενικού και του θηλυκού άρχισαν να σπάζουν και η διαφορά των φύλων γίνεται όλο και πιο δυσδιάκριτη. Οι άντρες εκθηλύνονται και οι γυναίκες αρρενοποιούνται. Στη σύγχρονη εποχή αρκεί να κοιτάξει κανείς την καθημερινότητα αντρών και γυναικών για να συνειδητοποιήσει ότι αυτή η συμπληρωματικότητα δεν είναι παρά μια μυθοπλασία. Οι σχέσεις έχουν γίνει ένας λαβύρινθος παρεξηγήσεων, καθώς ο σύγχρονος άνθρωπος καλείται να επινοήσει μόνος του το σενάριο της απόλαυσής του.

Οι «Παρενέργειες του Νάρκισσου» εμφανίζονται με διάφορες όψεις στο πεδίο των στενών σχέσεων. Αν και ο μύθος έχει τις απαρχές του αρκετούς αιώνες πίσω, ο αντίλαλός του εξακολουθεί να ηχεί μέχρι σήμερα στο πνεύμα του δυτικού πολιτισμού. Ο μύθος περιγράφει την τραγική ιστορία ενός όμορφου νέου που ερωτεύεται το είδωλό του και, καθώς υποκύπτει στον πειρασμό να το χαϊδέψει, πέφτει στο νερό και πνίγεται. Αυτό το μοτίβο παίρνει σάρκα και οστά με ποικίλους τρόπους. Ο άντρας δεν μπορεί να έχει σχέση με τις γυναίκες παρά μόνο υπό το δυαδικό σχήμα της μαμάς και της πόρνης. Και ειδικά σε μία εποχή σεξουαλικής ισοτιμίας, αυτή η εικόνα της αντρικής φαντασίωσης προσβάλλεται πολύ πιο εύκολα. Γι’ αυτό και ο Δον Ζουάν, ο μελαγχολικός Νάρκισσος που αναζητά να καθρεπτιστεί μέσα από τα γυναικεία λάφυρα, σήμερα απογοητεύεται. Όσο οι γυναίκες γίνονται σεξουαλικά διαθέσιμες, χάνεται και το νόημα της αποπλάνησης. Οι γυναίκες, από την άλλη, πριν από όλα είναι ναρκισσιστικά όντα. Κάθε γυναίκα έρχεται αντιμέτωπη με ένα έλλειμμα ταυτότητας και η θηλυκότητα είναι μία εύπλαστη ιδιότητα που δεν μπορεί κανείς να την θεωρήσει εξαρχής δεδομένη. Γι’ αυτό συχνά αναζητά τη σύνδεσή της με μία άλλη αρχή – είτε εραστή, ή παιδί, ή ακόμη και τον καθρέπτη. Οι παρενέργειες του Νάρκισσου διατρέχουν και την εμπειρία του έρωτα. Γιατί αυτό που αγαπάει συχνά κανείς στον έρωτα είναι ο εαυτός του ή η εξιδανικευμένη εικόνα του εαυτού του.

Ο έρωτας, άλλωστε, είναι αυτός που θεραπεύει τη συνεχώς ανοικτή πληγή της διαφοράς των δύο φύλων. Γιατί στην πραγματικότητα κάθε φύλο απολαμβάνει με τον δικό του αυτιστικό τρόπο και υπάρχουν ουσια- στικές «Ασυμμετρίες ανάμεσα στον άντρα και τη γυναίκα». Στην ουσία πρόκειται για τη συνάντηση μεταξύ μιας διαστροφής και ενός αινίγματος. Ο άντρας φετιχοποιεί το αντικείμενο του πόθου του, ενώ η γυναίκα το προσεγγίζει μέσω του έρωτα. Αυτά μπορεί κάπου να συναντώνται, αλλά βασικά είναι τελείως ασυμμετρικά, ο άντρας και η γυναίκα δεν περιμένουν ακριβώς το ίδιο πράγμα. Μήπως, ακόμη, μία άλλη ιδέα που αγαπά τη συμμετρία, ότι ο άντρας είναι προορισμένος για την ενεργητικότητα, ενώ η γυναίκα για την παθητικότητα, δεν είναι ακόμη ένας μύθος; Και ειδικά στον δυτικό πολιτισμό, η παθητικότητα έχει μάλλον μία κακή φήμη. Όμως και η παθητικότητα έχει τη δική της κρυφή γοητεία. Άλλωστε και η εμπειρία του έρωτα έχει έναν παθητικό χαρακτήρα. Γιατί το να ερωτεύομαι έχει πάντα την επιθυμία να με ερωτευθεί ο άλλος. Βέβαια, σε μία εποχή οικουμενικής λατρείας του σεξ, η διαστροφή αποκτά και εκείνη τη δική της γοητεία. Όμως, πού βρίσκεται η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στο κανονικό και το ανώμαλο, όταν πρόκειται για τον ερωτισμό; Διαστροφική μπορεί να είναι μία φαντασίωση, αλλά όχι απαραίτητα αυτός που την φαντάζεται. Παρ’ όλα αυτά, όσο γίνεται λόγος για τη διαστροφή, πιο κοντά βρίσκεται σε αυτήν ο άντρας παρά η γυναίκα.

Και όσο προχωρούμε σε πιο βαθιά στρώματα στην «Ανατομία της επιθυμίας», ξετυλίγεται το νήμα αρχικά από το ζήτημα της μονογαμίας. Στο παρελθόν μονογαμία σήμαινε μία μόνο γυναίκα και ένας μόνο άντρας μαζί μέχρι να τους χωρίσει ο θάνατος. Σήμερα πρόκειται για μία κατά συρροή μονογαμία: σήμερα είμαι πιστός σε έναν, αύριο σε κάποιον άλλον. Όμως, πώς μπορώ να είμαι πιστός σε κάτι που ήδη κατέχω; Ιδού ένα ερώτημα περί επιθυμίας. Η επιθυμία θέλει την έλλειψη και η αγάπη την επανάληψη. Γι’ αυτό και η σχέση που η αγάπη δημιουργεί δεν είναι τόσο σεξουαλική. Και τελικά στο σεξ ποιον συναντώ: τον παρτενέρ μου ή τον ίδιο μου τον εαυτό; Γιατί η σχέση μου με την απόλαυση είναι μία σχέση μοναξιάς και το σεξ είναι κάτι που το κάνει κανείς μόνος του. Η απόλαυση είναι μοναχική, ενώ η επιθυμία απευθύνεται πάντα στον άλλον. Και ο έρωτας είναι που επιτρέπει στην απόλαυση να καταδεχθεί να συμπράξει με την επιθυμία. Όμως, στον σύγχρονο κόσμο, με τη διάδοση της προκάτ φαντασίωσης που κομίζει η πορνογραφία, αλλάζει και η σχέση του ανθρώπου με την απόλαυση. Αντί να ενδώσω στις προκλήσεις της επιθυμίας και τα πάθη του έρωτα, αρκούμαι και μόνο με την απόλαυσή μου. Και μέσα, καθώς βρίσκομαι στο ναρκισσιστικό μου κέλυφος, ο παρτενέρ μου τείνει να μεταλλαχθεί σε ένα γκάτζετ. Άλλωστε, βρισκόμαστε σε μία εποχή στην οποία ο καθένας μπορεί να απολαύσει αυτιστικά. Κι έτσι, αντί να βρεθώ υπό την επήρεια του Έρωτος με τον έτερο, αυτός που συναντώ τελικά είναι ο γκατζετ-Eros. Είναι ο έρωτας στα χρόνια της τεχνολογίας.