Στο στερνό ταξίδι ο Φιλέλληνας Ποιητής της Τουρκίας ΙΛΥΑΣ ΧΑΛΙΛ
- ΠΟΙΗΤΙΚΟ ΚΑΙ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΚΟ ΕΡΓΟ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ, ΑΓΓΛΙΚΗ, ΓΑΛΛΙΚΗ, ΑΡΑΒΙΚΗ ΚΑΙ ΚΙΝΕΖΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
- ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΙΜΩΜΕΝΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ ΤΟ 2000
Την τελευταία του πνοή άφησε προχθές, στο σπίτι του στο Μόντρεαλ, ο ποιητής Ιλύας Χαλίλ. «Έφυγε» πλήρης ημερών στα 95 του χρόνια αφήνοντας στα γράμματα και στον πολιτισμό πολυσήμαντο και ογκώδες ποιητικό και πεζογραφικό έργο, με διεθνή καταξίωση και αναγνώριση.
Γόνος παλαιάς οικογένειας Ορθοδόξων, ο Ιλύας Χαλίλ γεννήθηκε στα Άδανα της Τουρκίας το 1930 και έζησε τα παιδικά και εφηβικά του χρόνια στην Μερσίνα όπου και έγραψε τα πρώτα ποιητικά του στιχουργήματα. Αποφοίτησε από το Αμερικανικό Κολλέγιο της Ταρσού το 1949 και από το 1959 εμφανίζεται στο αναγνωστικό κοινό με πέντε βιβλία ποίησης. Το 1964 μετακόμισε οριστικά στον Καναδά με την οικογένειά του και ασχολήθηκε με χρηματιστηριακές επιχειρήσεις. Από τις αρχές της δεκαετίας του ’80 δημοσιεύει τα διηγήματά του σε δεκαπέντε τόμους βιβλίων και συνεργάζεται για την εικονογράφησή τους με τον διάσημο Τούρκο ζωγράφο Nuri Abaç (1926-2008), ενώ γνωστά ποιητικά έργα του εκδίδονται στην αγγλική γλώσσα από το Veniard Press του Μόντρεαλ, στη γαλλική από τον Καναδό ποιητή και συγγραφέα Stephan Meunier και στην αραβική μεταφρασμένα από τον Σαουδάραβα ποιητή Abdel Mecit.
Μια επιλογή από τα διηγήματά του, μεταφρασμένα στα αραβικά από τον Michel Naggar εκδόθηκε από τον εκδοτικό οίκο Grey Press και άλλοι τόμοι διηγημάτων του μεταφράστηκαν στα αγγλικά και εκδόθηκαν από τα Southmoor Studios και από τις εκδόσεις Utah University Press.
Το διήγημά του με τίτλο «Engineer Wanted» δημοσιεύτηκε στα κινέζικα στο περιοδικό Periodical English Saloon και από τα ποιήματά του μελοποιήθηκε στην Ουκρανία.
ΦΙΛΕΛΛΗΝΑΣ ΠΟΙΗΤΗΣ
Οι ελληνορθόδοξες φιλίες του Χαλίλ και οι ελληνικές λογοτεχνικές εμπνεύσεις του διατρέχουν συχνά το ποιητικό και το πεζογραφικό έργο του όπως το διήγημά του «Ο Άγιος Στέφανος» με εικόνες μέσα στην Πόλη της ρωμηοσύνης. Άλλωστε και η νεανική αγάπη του Χαλίλ η Irina Köşkeryan, που θα γίνει η μελλοντική σύζυγος και μούσα του, έρχεται από την οικογενειακή ιστορία των Koshkerians, που χρονολογείται από τη Βυζαντινή περίοδο, έως τον 6ο αιώνα, όταν η Αρμενία προσαρτήθηκε στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία και ασπάσθηκε στον Χριστιανισμό. Από εκεί καταγόταν ο Κιλικιανός Αρμένιος πατέρας της ενώ η μητέρα της ήταν Ελληνορθόδοξη από το Χαλέπι.
Στη δεκαετία του 1990 ο Χαλίλ γνωρίζεται στο Αμπού Ντάμπι με τον Πρέσβη της Ελλάδας Δημήτρη Ηλιόπουλο και έκτοτε οι δυό πλέον φίλοι συνδέονται με μια πολύχρονη πνευματική συνεργασία καθώς ο Πρέσβης – επίσης ποιητής, κριτικός και μεταφραστής λογοτεχνίας – θα μεταφέρει στην ελληνική γλώσσα δύο ποιητικά έργα του Χαλίλ, που θα εκδοθούν στα κατοπινά χρόνια από το Ευρωπαϊκό κέντρο Τέχνης της Ελλάδος, με πρόλογο του ποιητή Ευάγγελου Ανδρέου.
ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΙΜΩΜΕΝΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ
Το Νοέμβριο του 2000, το Ευρωπαϊκό Κέντρο Τέχνης προσκάλεσε τον Ιλίας Χαλίλ στην Ελλάδα σε τιμητική μουσικοφιλολογική εσπερίδα όπου τον αναγόρευσε τιμητικά Αντεπιστέλλον Μέλος του και παρουσίασε την πρώτη έκδοση στα ελληνικά του ποιητικού έργου του «Εξήντα πέντε χρόνια προσμονή».
Στο έργο αυτό αναφέρθηκε με αναλυτική ομιλία ο Καθηγητής Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών – σήμερα Ακαδημαϊκός – Χριστόφορος Χαραλαμπάκης με παράλληλη αγγλική μετάφραση του Γιώργου Χαραλαμπάκη και ανάγνωση ποιημάτων από την σπουδάστρια της Δραματικής Σχολής Αθηνών Θεοδοσιάδη Μαρία Παπακωνσταντίνου και μουσική υπόκρουση του τραγουδοποιού Νίκου Λαρυγγάκη.
Στην ίδια εσπερίδα, που συμμετείχε και ο Δήμος Παιανίας, μίλησαν επίσης ο μεταφραστής Δημήτρης Ηλιόπουλος, ο Ευάγγελος Ανδρέου, η Καίτη Νικολοπούλου και ο παριστάμενος Πρέσβης της Τουρκίας – μετέπειτα Πρέσβης στην UNESCO – Ali Tuygan.
Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΡΙΤΙΚΉ
Ιδιαίτερα ευνοϊκή υπήρξε η υποδοχή του ποιητικού έργου του Ιλύας Χαλίλ από την ελληνική κριτική, με πλήθος δημοσιευμάτων στον ημερήσιο, περιοδικό και ηλεκτρονικό τύπο των Μάκη Δεληπέτρου, Μανώλη Πράτσικα, Κώστα Βαλέτα, Λουκά Θεοχαρόπουλου, Φαίδρας Ζαμπαθά-Παγουλάτου και Ελένης Κοντράρου, που δημοσίευσε και την ελληνοαγγλική φιλολογική πραγματεία της «Sixty Five Years of Anticipation: A first approach to the work of Ilyas Halil –
Για μια πρώτη προσέγγιση στο έργο του Ιλίας Χαλίλ “Εξήντα πέντε χρόνια προσμονή”»*.
Τέλος ο ποιητής και προλογιστής των ελληνικών εκδόσεων του Χαλίλ, Ευάγγελος Ανδρέου, σε εκτεταμένα σχετικά κείμενά του σημείωσε:
«Επισκεπτόμενος ο αναγνώστης τις ιστορίες του Ιλύας Χαλίλ ταξιδεύει μέσα στον εαυτό του. βλέπει τόπους που ποτέ δε γνώρισε μα του είναι τόσο οικείοι… Αρδεύει συναισθήματα μέσα από μιά λίμπιντο, που δεν αγγίζει τη σάρκα ενός ερωτικά πένητα. Θα συλλειτουργήσουν στο παιχνίδι του οι οσμές των ανθώνων με την ορμή της βροχής, που δεν θά’ναι ποτέ καταιγίδα. Θα νιώσει το άξαφνο που δεν πληγώνει. Το παράλογο που δεν ξεπέφτει. Το περίεργο που δεν ξεφωνίζει. Το νήνεμο που δεν ακινητεί. Το μυριστικό που δεν μεθά. Το φως που δεν τυφλώνει. Το οξύ και το πράο ισορροπούν σε μιάν αυλακιά γάργαρου τόνου. Τα εθίματα πάλλουν. Τα ήθη βγάζουν το μέτρο των τρόπων. Η πραγματικότητα, κυρίαρχη, δεν ξεπεζεύει. Ανάγεται στον αισθησιασμό. Φαίνεται πως τα γεγονότα κινεί μιά αέναη αιτία που δικαιώνει το λόγο της φαντασίας. Κάτω από το φανταστικό απλώνεται η κοιλάδα των εμπειριών και των βιωμάτων του λογοτέχνη. Απλώνεται η βαθιά ειλικρίνειά του. Γι’ αυτό και το γραπτό δεν γεννιέται «φτιασιδωμένο». Οικοδομείται με την αναλογία των προσωπικών αληθειών. Και φιλοτεχνείται η οικοδομή στέρεα, καθώς ταιριάζει στο έργο ενός γερού μάστορα χτίστη«.
………………………………………………………………………………………………………………….
»Με τον Χαλίλ η πνευματική συντροφιά γεννά μιάν όαση με ολοζώντανες φυτείες από αφήγηση, πρόζα και ποίηση, που τις διαπνέει η αύρα των μυστικών… Των μυστικών αρωμάτων και των μελωδιών. Των μυστικών της ανθρώπινης περιπέτειας, που ξετυλίγεται σε στιγμές ηδονικών προσδοκιών, μέσα σε χρόνο όπου συμπυκνώνεται το ελάχιστο και το απέραντο, το κενό και το πλήρες, το χαρίεν των ψευδαισθήσεων, δηλαδή των λυρικών αληθειών, ερχόμενων από το βάθος της συναισθησίας και από το εύρος των παλμών ενός ορατού αέρα, γιομάτου μυρωδικά και τέτοια παράξενα…
Από ένα πλήθος σύντομων διηγήσεων του εξαίρετου τούρκου ποιητή, που είδαν κατά καιρούς το εκδοτικό φως στην αγγλική γλώσσα, διάλεξε ο Δημήτρης Ηλιόπουλος ένα απάνθισμα για να το φέρει στην ελληνική λαλιά ως ένα ακόμα καλότεχνο γραπτό δώρημα λόγου, που το φωτίζει το χρώμα της κοντινής ανατολής μας και το θωπεύει η ευχή της αγάπης, της ίδιας της ανθρώπινης μοίρας μας σε τούτη την άπλα της Μεσογείου όπου το κέφι του θεού βρήκε κάποτε το αναπαμό του.
Τα κείμενα αυτά του Χαλίλ δεν έχουν την καθιερωμένη λογοτεχνική διάρθρωση του διηγήματος. Τραβάνε περισσότερο στο αφαιρετικό, δίδοντας την αίσθηση μιάς διάθλασης των αφηγήσεων, έξω από τα όρια του τύπου «αρχή-μέση-τέλος».
Η τεχνική αυτής της δομής είναι πανάρχαια. Προσιδιάζει με την τεχνική του βιβλικού λόγου. Θα την βρούμε επίσης στον αρχαιοελληνικό θεατρικό λόγο αλλά και στο λόγο των σκηνικών μορφών του θεάτρου κατά τη φαραωνική εποχή.
Στη νεοελληνική λογοτεχνία ελάχιστα διέλαμψε το είδος με φωναχτά παραδείγματα τα «Ενώτια» του Στρατή Δούκα, τα «Γραπτά» του Εμπειρίκου, διάφορα κείμενα του Τάκη Δόξα, του Τάκη Γκοσιόπουλου, κ.ά.»
Λεζάντες φωτ.:
(Εσπερίδα Χαλίλ 2000)
3.Ο Ιλύας Χαλίλ, ο Πρέσβης – ποιητής και μεταφραστής Δημήτρης Ηλιόπουλος, η ζωγράφος Αμαλία (Παρασκευοπούλου) εικονογράφος των ελληνικών εκδόσεων.
1, Δημήτρης Ηλιόπουλος, ο Πρέσβης της Τουρκίας – μετέπειτα Πρέσβης στην UNESCO – Ali Tuygan και ο ποιητής – Πρόεδρος του EUARCE – Ευάγγελος Ανδρέου.
2. Ο Ακαδημαϊκός – αναλυτής του έργου του Χαλίλ – Χριστόφορος Χαραλαμπάκης
LINKS
https://www.rizospastis.gr/story.do?id=596712
https://www.odyssey.pm/contributors/ilyas-halil/
https://www.yumuktepe.com/ilyas-halil-icel-sanat-kulubunde/
https://bizimanadolu.com/archives/sanat/sanat120705.htm
https://www.edebiyathaber.net/ilyas-halil-oyku-odulu-sonuclandi/
https://www.inovatifhaber.com/ilyas-halil-in-mersin-sevdasiabdullah-ayan-yazdi-16791-haberi
https://www.facebook.com/photo.php?fbid=1160147394042501&id=100547603335824&set=a.271764649547451